درباره اقدام موهن تعدادی افراد معلوم‌الحال در حرم امام رضا(ع)

انتشار گسترده تصاویری از اقدام موهن تعدادی افراد معلوم‌الحال در حرم امام رضا(ع) با واکنش تند و خشمگینانه جامعه مواجه شد. واکنشی که از یک‌سو برآمده از وجه توهین‌آمیز این اقدام در مقابل مقدسات عموم مردم و از سوی دیگر نشانی از انزجار نسبت به اقدامات متعصبانه‌ای بود که ذهنیت تقابل باورهای دینی با توصیه‌های علمی و بهداشتی را ایجاد کرد.

در این میان انتشار خبر دستگیری این افراد از سوی دادستان مشهد هرچند به‌عنوان واکنشی سلبی امری قابل تحسین شمرده می‌شود اما نباید باعث فراموش شدن صورت مسأله اصلی یعنی مجموعه عملکردی نهادهای دینی و آیینی کشورمان در مواجهه با فرصت‌های این‌چنینی شود. تعطیلی عمده هیئات مذهبی، لغو سراسری آیین اعتکاف در سطح مساجد، برگزار نشدن نماز جمعه در بیش از نیمی از استان‌های کشور، اعلام آمادگی متولیان عتبات مقدس برای بستن در مکان‌های زیارتی در صورت تشخیص وزارت بهداشت، همراهی و توصیه مراجع تقلید و چهره‌های شناخته‌شده مذهبی و... تنها بخشی از عملکرد نهادها و گروه‌های دینی در مقابل خبر شیوع ویروس کرونا در کشورمان بود؛ اقداماتی که بخشی از آنها حداقل در دهه‌های اخیر سابقه نداشته و در نوع خود منحصربه‌فرد تلقی می‌شود. با این اوصاف سوالی که مطرح می‌شود آن است که نسبت میان این اقدامات و مصداق موهنی که به آن اشاره شد چیست؟

شاید نخستین مسأله‌ای که ورای برخورد سلبی و بجای دادستان مشهد با عاملان آن اقدام باید به آن پرداخت، فرصت تصویرسازی میان این دو قرائت و رفتار متضاد بود. در اولی همانگونه که انتظار می‌رفت رسانه‌های فارسی‌زبان، بخشی از فعالان شبکه‌های اجتماعی و... در این مدت تلاش زیادی کرده بودند با تقطیع بخشی از توصیه‌های مراجع تقلید(تقلیل توصیه‌ها به خواندن ادعیه و ذکر)، نفرت‌پراکنی از قم(به‌عنوان نماد دین که نقطه اولیه شیوع این ویروس بوده) و مواردی از این دست با سوار شدن بر موج نگرانی‌های عمومی، آن را در مقابل باورهای دینی قرار داده و عاملیت این مسأله را به سوی آن بکشاند.

در مقابل درباره اقدامات درخور تقدیری که بعضا مسبوق به سابقه نیز نبوده است فضای رسانه‌ای کشور انعکاس چندانی از آنها نداشته و باعث میدان‌داری جریانات انحرافی و گروه‌های معلوم‌الحالی شد تا تبدیل به نماد واکنش دینداران به چنین بحرانی شود. تثبیت گزاره «جبر ناکامی» به‌عنوان هدفی بلندمدت همواره در دستور کار رسانه‌های ضدانقلاب قرار داشته است، به گونه‌ای که این رسانه‌ها با سوار شدن بر موج خبری هر حادثه ناخوشایندی، تصور امکان هرگونه اتفاق خوب را از مخاطبان خود می‌گیرند.

شیوع ویروس کرونا و خطرات بالقوه آن هم در چنین فضایی تبدیل به سوژه جدید این رسانه‌ها برای پیگیری گزاره مذکور شد که اقداماتی همچون انتشار تصویر مورد نظر، کمک شایان توجهی به آنها برای نفرت‌پراکنی نسبت به الگوهای رفتاری و آیینی جریانات دینی کرد. در این زمینه برجسته شدن این اقدامات و مشهود نشدن سایر اقداماتی که در قطب و قرائت مقابل این رفتارها قرار دارد، بار دیگر اثباتی بر عدم تلاش بدنه مذهبی جامعه برای ارائه روایت درست از نسبت میان «دین و جامعه» است.(1)

تقابل مناسک با کرونا؟!

در همین حال محسن مهدیان نیز طی یادداشتی نوشته است: هیئت ها برقرار باشد؟ نمازجمعه ها و نمازجماعت برگزار شود؟ حرم ها چطور؟

پاسخ شما بله است. احتمالا معتقدید مراقبت های لازم صورت گیرد و مناسک دینی تعطیل نشود. ممکن است پاسخ تان منفی باشد. احتمالا می گوئید وقتی قرار شد تجمعات محدود شود حرم و نمازجمعه و مسجد و هئیت نیز خارج از این دسته بندی نیست. اما فراتر از این بله و خیر، یک ملاحظه جدی تر هم وجود دارد.

یک زمان حضرت روح الله مجالس امام حسین را به خدمت شکل گیری یک حادثه بزرگ سیاسی به نام انقلاب کشاند. وقتی طاغوت بهوش شد و درصدد ممانعت برآمد، استاد عرفان امام حضرت آیت الله شاه آبادی طرح هیات های خانگی را کلید زد.

امام حسین همیشه بود. گریه و ندبه و عزاداری نشانه شیعه بود، اما خمینی کبیر قدرت گریه را به ظهور کشاند و از دل عزاداری و سینه زنی یک تحول سیاسی را در عالم رقم زد.

مسجد نیز. مسجد و نماز جماعت و دعا و نیایش همیشه تاریخ بوده است. اما حضرت امام از درون مسجد، جهاد و بسیج و خیریه را رقم زد. نه اینکه حاشیه نماز بود؛ خیر. معنای اقامه نماز را ارتقا بخشید؛ تعالی یافت تا یک قیام اجتماعی. اهل نماز شدند اهل کار خیر؛ شد صندوق جاوید بازار که با خوش فکری استاد عرفان امام شکل گرفت. شد مسجد قبا که محفل انقلابیون بود. شد مسجد جلیلی که سنگر مجاهدین بود. شد مسجد هدایت که محل هدایت انقلاب بود. شد مسجد سید عزیزالله و شیخ علی و امین الدوله  که همه قیام های تهران را مدیریت می کرد. شد پایگاه بسیج و مامن و محل صیانت و امنیت. آمد و شد شبکه ای عظیم مسجدی ها که اعزام داوطلبین روزهای مقدس را شکل می داد.

رهبرانقلاب می گویند اقامه نماز تنها برپایی نماز نیست. یعنی برقراری ذکر بر یک شهر؛ بریک دیار. یک امت را به ذاکری کشاندن و به یاد خدا بردن و به رفتار الهی رساندن، اقامه نماز است. شهرسازی براساس ذاکری؛ تابه حال اقامه نماز را چنین یافته بودید؟

امروز، روز وزن کشی است. هرکس و هرجا و هرمکان با هرمناسکی هرچه اندوخته است امروز خرج کند. خرج مردم کند. انقلاب مناسک را به خدمت اجتماعی کشاند. مناسک را از پستوخانه ها درآورد و با آن یک تحول سیاسی و بیرونی را رقم زد. مناسک شدند انسان ساز. شدند جامعه ساز.

نقش ها روشن است. نقش بگیریم با نام کرونا. امام جمعه و امام جماعت و ذاکر و واعظ نقش بگیرند. هرانچه داریم به خدمت مردم ببریم و الله را به ظهور بکشیم. توحید را از بیرق هیات تا سراسر شهر امتداد بخشیم. عالم را مجدد به تماشای کارامدی مناسک بنشانیم. حسین علیه السلام اینجاست؛ نماز اینجاست؛ توحید اینجا میان مردمست. 

منبع : جهان نیوز